Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) əshabı arasında qardaşlığı gücləndirməyə böyük əhəmiyyət verərdi. O, müsəlmanların yalnız qardaş olduqlarını, bir-birinə sevgi, mərhəmət və dəstək göstərmələrinin iman əlaməti olduğunu bildirərdi. Quranda da bu anlayış belə ifadə edilmişdir: “Möminlər ancaq qardaşdırlar…” (əl-Hucurat, 10).
Ənsar və mühacirlər arasındakı qardaşlıq; Hz. Peyğəmbər, Məkkədən hicrət edən mühacirlər və Mədinənin ənsar adlanan müsəlmanları arasında unikal bir qardaşlıq təsis etdi. Yüzlərlə ailəni bir-biri ilə qardaş elan edərək, ənsarı mühacirlərlə maddi-mənəvi paylaşım və yardım etməyə təşviq etdi. Quran bu fədakarlığı belə tərifləyir:
“Onlardan (mühacirlərdən) əvvəl bu yurda (Mədinəyə) yerləşib, imana sarılanlar, öz yanlarına hicrət edənləri sevər və onlara verilənlərə görə qəlblərində bir ehtiyac duymazlar. Özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tutarlar…” (əl-Həşr, 9).
Küsülüyə qarşı münasibəti; Hz. Peyğəmbər heç kimdən küsüb inciməzdi və üç gündən artıq küsülü qalmağı haram hesab edərdi. Əxlaqi bir ölçü olaraq, “Bir-birinizdən üz çevirməyin, bir-birinizlə küsülü qalmayın, bir-birinizə kin bəsləməyin…” (Müslim, Birr, 23) demişdir.
Müsəlmanlara qarşı hörmət və sevgi; O, müsəlmana söyməyi günah, onu öldürməyi isə küfr olaraq xarakterizə etmişdir. Müsəlmanlara lənət etməyi və onların Allahın qəzəbinə gəlməsini istəməyi qadağan etmişdir. “Kim müsəlman qardaşına ‘ey kafir’ deyərsə, bu söz ikisindən birinə qayıdar” (Buxari, Ədəb, 44) deyərək dilin təhlükələrinə diqqət çəkmişdir.
Müsəlmanlara zərər verilməsinin yasaqlanması; Hz. Peyğəmbər, müsəlmanların əziyyət görməsini, işgəncə edilməsini, eyblərinin araşdırılmasını və qınanmasını qəti qadağan etmişdir. Onun bu yanaşması Quranın “Bir-birinizin eyiblərini araşdırmayın” (əl-Hucurat, 12) ayəsinə uyğun idi.
Küsülüləri barışdırmaq; Küsülüləri barışdırmaq Hz. Peyğəmbər tərəfindən çox fəzilətli bir əməl olaraq göstərilmişdir. İnsanlar arasında nifaq salmağı isə böyük günahlardan hesab etmiş və “Sözgəzdirən cənnətə girməz” (Buxari, Ədəb, 50) demişdir.
Pis söz və şikayətin qarşısını alması; Hz. Peyğəmbər əshabının bir-birindən şikayət etməsini və əleyhinə danışmasını qadağan edərdi. Bu davranışı ilə birlik və bərabərliyi qoruyurdu.
Dost seçiminə diqqət; Hz. Peyğəmbər insanın dost-yoldaş seçimində diqqətli olmasını tövsiyə edər, “İnsan dostunun dini üzrədir. Kiminlə dostluq etdiyinizə diqqət edin” (Əbu Davud, Ədəb, 16) deyərək dostluğun insan şəxsiyyətinə təsirini vurğulamışdır.
Hz. Peyğəmbərin qardaşlıq anlayışı, müsəlman cəmiyyətlərində birlik, sevgi və həmrəyliyin əsasını təşkil edir. Onun bu yanaşması Quranın “Həqiqətən, möminlər qardaşdırlar…” (əl-Hucurat, 10) prinsipi ilə tam uyğundur və müasir dövrdə də ilhamverici bir nümunədir.
Rəşad Manafov
