Qurani-Kərimin ikinci surəsi “əl-Bəqərə” olaraq bilinir. Bəqərə surəsi səhifə və ayələrin sayına görə Quranın ən uzun surəsi olmaqla yanaşı, əhatə etdiyi mövzuların çoxluğu və müxtəlifliyi baxımından da çox yönlü bir surədir. Surədə bir çox mövzular, xüsusilə iman əsasları, insanın yaradılışı, qiblənin dəyişməsi, namaz, oruc, həcc, zəkat, boşanma, nəsil, nəsihət, borcların yazılması kimi mövzuları əhatə edir. Bunlar birbaşa və ya dolayısı ilə din və təqvaya aid olan məsələlərdir. İslam dininin inkişafı və yayılmasının müxtəlif dövrlərində gündəmə gələn bu məsələlər həm də əvvəl və ya sonra nazil olmuş digər surələrdəki ayələrlə bağlıdır (Işık: 1991, 4/526).
Diqqətlə araşdırıldığında surə boyu prioritet verilən əsas məqsədlərin üç nöqtədə cəmləşdiyi görünür. 1. İslam dinində iman prinsiplərini izah etmək, Ayətül-Kürsidə zirvəyə çatan tək Allaha (tövhid) inancının xüsusiyyətlərini göstərmək və müsəlmanların tanrıya olan inancının necə olması lazım olduğunu üzə çıxarmaq. 2. Quranın hidayətinin nə olduğunu (185-ci ayə) və müxtəlif insan qruplarının bu hidayət qarşısında vəziyyətini və yerini müəyyən etmək. 3. Müsəlmanların müstəqil, başqa din mənsublarından ayrı, özünəməxsus xüsusiyyətləri olan bir ümmət olduğunu aşkara çıxarmaq və bu ümmətin kollektiv davranış qaydalarını bəyan etmək; Bu baxımdan, israillilərin din anlayışında və əməllərində yol verdikləri səhvlərə dair gözəl nümunələr göstərməklə müsəlmanları xəbərdar etmək.
Emin Işıka görə surənin ilk ayələri müxtəlif insan qruplarının sözügedən hidayət qarşısında yerini müəyyən edən bir müqəddimədir. Buna görə də insanlar üç qrupa bölünür: möminlər, kafirlər və münafiq qərarsızlar. Bu üçüncü qrupdan olan münafiqlərdən bəziləri, sonralar nazil olan “Nisa” (137-145-ci ayə), “Tövbə” (66-67-ci ayə) və “Münafiqun” surələrində “münafiq” adlandırılacaqdır.
Surə İslam dininin iman əsaslarını və müsəlmanların dini anlayışını müəyyən edən və surəni əvvəldən axıra qədər ümumiləşdirən aşağıdakı ayələr ilə bitir: Əvvəla, Hz. Peyğəmbər (s.a.v.) də daxil olmaqla bütün müsəlmanlar Allahdan gələn vəhyə inanırlar. Onlar Allaha, mələklərinə, kitablarına və peyğəmbərlərinə iman gətirir, iman baxımından peyğəmbərlər arasında fərq qoymurlar. Allahın əmrləri qarşısında “eşitdik və itaət etdik” deyib bağışlanma diləyirlər. Allah heç kəsin üzərinə onun daşıya bilməyəcəyi bir yük yükləməz. Hər bir bəndənin yaxşı və pis əməlləri ona məxsusdur. Bilmədən və ya unudaraq edilən səhvlər bağışlanar. Möminlər Allahdan kafirlərə qarşı bağışlanma, bağışlanma, rəhmət və kömək diləyirlər (285-286).
Murad Ağayev
