Kafirun surəsi Məkkə dövründə Maun surəsindən sonra nazil olmuşdur. Altı ayədən ibarətdir. İlk ayəsi kafirlərə müraciətlə başladığı üçün bu adı almışdır. Surəyə “Mukaşkisə” də deyilir. Bu söz “bəzi yoluxucu xəstəlikləri sağaltmaq” mənasını verən “kakaşa” kökündən olub, burada “şirk və riyadan uzaq olmaq” mənasındadır. Bundan başqa Kafirun surəsinə “Münabəzə”, “Bəraət”, “İbadət”, “Din” və “İxlas” da deyilir. Digər tərəfdən, “İxlas” və “Kafirun” surələri “İxlaseyn” (iki ixlas) adlanır.
Kafirun surəsinin nazil olmasının səbəbi ilə bağlı rəvayətlər vardır.Bu rəvayətlərdən birinə görə Qureyş qəbiləsindən bir dəstə Həzrət Peyğəmbərin (s.) yanına gəlib dedilər: “Ey Məhəmməd! Bir il biz sənin tanrına ibadət edək, bir il sən bizim tanrımıza ibadət et. Buna görə razılaşa bilərik. Əgər dedikləriniz inandığımızdan daha doğrudursa, biz də bundan faydalanarıq; Əgər bizim ibadət etdiklərimiz sizin ibadət etdiyinizdən daha xeyirlidirsə, siz ondan faydalanarsınız”. Lakin Allah Rəsulu (s.): “Ona şərik qoşmaqdan Allaha sığınıram” deyərək bu təklifi rədd etdi və surə bunun üzərinə nazil oldu (Vahidi, səh. 343-344).
Surənin məzmununa nəzər saldıqda İslam inanc sisteminin əsasını təşkil edən tövhid prinsipinə xüsusi önəm verilməklə, yalnız Allaha ibadət olunduğu və Onun şəriki olmadığı vurğulandığı görünür. Həmçinin, Həzrət Peyğəmbərin (s.) dilindən onun ibadətində şirk elementinin olmadığına diqqət çəkilir. Həmçinin surədə vurğulanır ki, din və ibadət azadlığı çərçivəsində heç kimin başqasının ibadətinə mane olmağa haqqı yoxdur. Surənin sonundakı “Mənim dinim mənim üçün, sizin dininiz sizin üçündür” ifadəsi müşriklərin rəftarlarından uzaq durmağı vurğulayır. Əslində, sonralar nazil olan bəzi Məkki surələrində də bu məsələnin təkrarlandığı görünür (məsələn, Yunus 10/41, 104).
Kafirun surəsi Həzrət Peyğəmbərin (s.) dualarda tez-tez oxuduğu surələrdəndir. Sübh və axşam namazlarının sünnətlərində, təvaf namazında və oturaraq qıldığı iki rükət namazda İxlas və Kafirun surələrini oxuduğu bildirilir (Müslim, “Salatu’l-Müsafirin”, 98; İbn Mace, “İhamətu’s-salat”, 102, 112; Tirmizi, “Həcc”) . Rəsulullahın bir səhabəyə yatarkən Kafirun surəsini oxumağı tövsiyə etdiyi də bildirilir (Darimi, “Fəzaiu’l-Quran”, 23; Tirmizi, “Dəavət”, 22). Bəzi mənbələrdə deyilir ki, “Kim Kafirun surəsini oxusa, Quranın dörddə birini oxumuş sayılır; “Oxuduğu bu surə onu şeytanın hiyləsindən qoruyur…” (Zəməxşəri, IV/293) mənasında olan hədisin (Zəməxşəri, IV/293) səhih olmadığı bildirilir (Məhəmməd ət-Tripoli, I/1058).Surənin fəziləti ilə bağlı digər qeyri-mötəbər rəvayətlər üçün bax: İbn Ərrak, II/84-85; Abdulhey əl-Leknəvi, səh. 104, 107, 109, 110, 111, 112, 113, 115, 116).
Murad Ağayev
