“Sizlər üçün ən çox qorxduğum şey kiçik şirkdir” (İbn Məcə, əl-Zuhd 4204) hədisində bəyan olunan riya çox təhlükəli bir tələdir. Riya, insanların nəzərində yaxşı görünmək və onların təqdirini qazanmaq məqsədilə əməllər etməkdir. Riya, ixlasın ziddidir və yalnız Allah üçün edilən əməllərin başqalarının məmnuniyyəti üçün edilməsi deməkdir.
- Riyanın Mənfi Təsirləri:
– Allahın Qəzəbi: Riyakarlıq, Allahın qəzəbinə səbəb olur və əməlləri puç edir.
– Mənəvi Məhrumiyyət: Riya, insanın mənəvi inkişafını əngəlləyir və onu Allahdan uzaqlaşdırır.
– Cəmiyyətdə Etibarsızlıq: Riyakarlıq, cəmiyyətdə etibarsızlıq və inamsızlıq yaradır.
- Riyanın Növləri:
– Bədən ilə riya: İbadətləri və yaxşı əməlləri bədən dili ilə nümayiş etdirmək, məsələn, namazı uzun qılmaq və ya səcdədə çox qalmaq.
– Geyim ilə riya: Geyimləri və simvolları insanların diqqətini çəkmək üçün geyinmək.
– Söz ilə riya: Dini mövzularda danışarkən səmimiyyətsiz olmaq və ya tutarsız danışmaq, yəni niyyətlə əməlin uzlaşmaması.
– Əməl ilə riya: İbadətləri və yaxşı əməlləri göstəriş üçün etmək. İnsanların tərifini almaq üçün ibadət etmək (“Hacı” desinlər deyə hacca getmək kimi).
– Dünyəvi əməllərdə riya: Axirətlə əlaqəli olmayan işləri (oturmaq, gəzmək, yemək, danışmaq və s) göstəriş üçün yerinə yetirmək.
- Riyanın Səbəbləri:
– Şöhrətpərəstlik və kibr: İnsanların gözündə yüksəlmək və onların tərifini qazanmaq arzusu.
– Şeytanın vəsvəsələri: Şeytanın insanı riyaya sürükləməsi. Cahillik səbəbi ilə şeytanın oyununa gəlmək.
– Nəfsin tələbləri: Nəfsin insanı özünü göstərməyə və başqalarının diqqətini çəkməyə yönəltməsi.
- Riyanın Müalicəsi:
– İxlas: Əməlləri yalnız Allah üçün və Onun rızası üçün etmək. İnsan, əməllərinin yalnız Allahın qəbul edəcəyi halda mənalı olduğunu dərk etmək.
– Nəfs Mühakiməsi: Öz nəfsini daima mühakimə edərək riyakar duyğuları təmizləmək. Riyadan uzaq olan saleh insanların həyatını örnək almaq.
– Təvazökarlıq: Təvazökarlığı artırmaq və özünü başqalarından üstün görməmək.
– Allaha Yönəlmək: Dua və zikr ilə Allahdan yardım diləmək və Onun rızasını qazanmaq üçün çalışmaq. İbadətləri gizli etmək və yalnız Allahın görməsi üçün çalışmaq
Hədisdə belə deyilir: “Kim başqalarına göstərmək üçün bir əməl edərsə, Allah onun niyyətini üzə çıxarar (və onu rüsvay edər)” (Müslim, əl-İmarə 2985). Bunun kimi bir çox ayət və hədislər, riyanın İslamda necə ciddi şəkildə qınandığını və Allahın rızasının yalnız ixlaslı (səmimi) əməllərlə qazanılacağını vurğulayır. Riyakarlığın mənəvi və axirət həyatına olan mənfi təsirləri açıq şəkildə ifadə edilmişdir.
Rəşad Manafov
