Düşünürəm ki, çoxunuz son illərdə xaricdən ölkəmizə gətirlən avtomobillərin yan güzgülərindəki ərəb, ingilis və ya korea dillərindəki yazıları görmüsünüz. Yan güzgülərdə yazılan bildirişin hansı dildə olmasına baxmayaraq mənaları eynidir.
Avtomobili istehsal edən şirkətlər əvvəlcədən qəzaların baş vermə səbəblərini nəzərə alaraq sürücüləri xəbərdar edirlər ki, yan güzgülərdən görünən görüntülər və məsafələr həqiqəti əks etdirmir. Belə ki, sürücü yan güzgülərdən gördüyü obyektlərin uzaqlığına aldanmamalı və həmin obyektlə idarə etdiyi avtomobil arasındakı məsafəni daha dəqiq analiz etməlidir. Əksər hallarda sürücülər avtomobillərini daha dar yerlərdə park etdikləri zaman yan güzgülərdən istifadə edirlər. Bu zaman arxada və ya yan tərəflərdə olub, güzgülərdə görünən obyektlərlə idarə etdiyimiz avtomobil arasındakı məsafə uzaq görünsə də real vəziyyətdə güzgüdə görünəndən daha qısadır. Bu vəziyyətdə baş verən xırda bir diqqətsizlik və güzgüdəki məsafələrə inam bir anda baş verəcək qəzaya səbəb ola bilər. Ümumiyyətlə baxdıqda avtomobil istehsalçıları gələcək müştərilərini bu mövzularda maarifləndirdikləri üçün böyük bir minnətdarlığı haqq edirlər. İstehsalın bütün sahələrində bu kimi anlayışlı münasibətlərə yer verilsəydi nə olardı ki? Heç kim bir-birini aldatmayıb əlindəki malı müştəriyə təqdim edərkən o malın bütün problemlərini, istifadə qaydalarını, nəyə yarayıb, yaramadığını bildirsə bəlkə də insanlar arası münasibətlər daha fərqli olardı.
Giriş sadəcə avtomobillərin yan güzgülərində görünən məsafələrin bizim gözlərimizdə fərqli görünməsindən ibarət olsa da həyatımızın hər tərəfində gözlərimizin aldanması və bu aldanma nəticəsində də fikirlərimizin mənfi şəkildə formalaşması qaçınılmazdır. Bəlkə də çox adam mənimlə razılaşmaya bilər, amma mən düşünürəm ki ətrafda gördüklərimiz hər şey öz həqiqi görünüşündən fərqlidir. Gözəl gördüklərimiz çirkin, çirkin gördüklərimiz gözəl ola bilər. Ancaq bu onu deməyə əsas vermir ki, bütün çirkinlər gözəl, bütün gözəllər isə çirkindir. Gözlərimiz dünyadan böyük olan günəşi xırda bir obyekt olaraq görə bilirsə deməli gözlərimiz hər şeyi olduğu kimi deyil göründüyü kimi görə bilir. Bizim beynimiz də əsasən gözümüzün həqiqi görmədiklərini qəbul edir və bizi bu gördüklərimizə inanmağa istiqamətləndirir. İşin nəticəsində də qaraya ağ, ağa isə qara deyirik. Bu gün bütün insanlığın yaşadığı ən problemli məsələlərədn bir də məhz budur. Əsas problem olaraq görünən isə bizim ixtiyari olaraq gördüklərimizin təsirinə düşməyimiz deyil əksinə başqalarının bizə həqiqəti fərqli göstərib bizim düşüncəmizdə müxtəlif hadisələrə və obyektlərə fərqli fikir formalaşdırmalarıdır.
Bu gün bütün hadisələrin analizində ən çox istifadə edilən metodlardan biri də birbaşa gözlə görülənlərin dəyərləndirilməsidir. Hər gün izlədiyimiz və birbaşa gözümüz vasitəsi ilə məlumatların ötürülməsinə xidmət edən televiziyalarda yayınlanan reklam çarxlarındakı məhsulla real alıb istifadə etdiyimiz məhsul arasında olmazın fərqlər vardır.Bu gün İslam dinini pisləmək, insanların gözüdən salmaq üçün televiziya və başqa vasitələrlə verlişlər və qərəzli xəbərlər hazırlanır, insanlara hazır məhsul kimi təqdim edilir. İslam dininin gözəlliklərindən bixəbər olan biçarə insanlar da düşüncə etibarilə gördüklərinə inanmaq moduna kodlandığı üçün bütün bu gördüklərinə rahatlıqla inanır və ətrafındakı insanlar arasında təbliğat və təşviqat işlərinə başlayırlar. Vay o gündən ki, biz ətrafımızda olan insanları da görünüşlərinə görə dəyərləndirək.
Və son olaraq düşünürəm ki, hər birimizin Sokratın testi kimi bir testə ehtiyacı vardır: Bir gün bir tanışı filosof Sokrata rast gəlir və deyir:
–Dostumla bağlı nə eşitdiyimi bilirsənmi?
-Bir dəqiqə gözlə! Mənə bir şey söyləməzdən əvvəl sənin kiçik bir testdən keçməyini istəyirəm. Buna 3 süzgəc testi deyilir.
-Üç süzgəc testi?
– Doğrudur… Mənimlə dostun haqqında söhbətə başlamazdan əvvəl bir az dayanıb nə deyəcəyini süzgəcdən keçirmək yaxşı bir fikirdir.
– Birinci süzgəc doğruluq süzgəcidir.Mənə bir azdan söyləyəcəyin şeyin tamamən doğru olduğundan əminsənmi?
-Xeyr! Əslində bunu sadəcə eşitdim və…
-Oldu… Beləliklə, sən bunun həqiqətən doğru olub-olmadığını bilmirsən. İndi isə ikinci süzgəci yoxlayaq – yaxşılıq süzgəcini…
-Dostum haqqında mənə demək istədiyin şey yaxşı bir xəbərdir?
-Xeyr, tam əksinə…
-Beləliklə, onun haqqında mənə pis bir xəbər demək istəyirsən və bunun da doğru olduğundan əmin deyilsən. Amma yenə də testdən keçə bilərsən. Çünki, son bir süzgəc qalıb, işə yarayan süzgəc.
-Mənə dostum haqqında söyləyəcəyin xəbər mənim işimə yarayacaqmı?
-Xeyr, heç yaramayacaq!
-Yaxşı…Əgər mənə deyəcəyin xəbər doğru deyilsə, yaxşı deyilsə və işə yararlı, faydalı deyilsə mənə niyə deyirsən?
ELDAR KƏRİMOV
