Zəkatın mənası “təmizləmək” və “artırmaq” deməkdir. Zəkat, varlıların nəfsini eqoizm, tamahkarlıq və dünya sevgisi kimi mənfi xüsusiyyətlərdən təmizləyir və onları əxlaqca gözəl insanlar edir. Bu, sadəcə könüllü edilən bir sədəqə deyil, yoxsulların haqqıdır (Zariyat, 19). Zəkat, cəmiyyətdə maliyyə səviyyələrindəki fərqləri minimuma endirir, yoxsulların sayını azaltmaqla sosial nizamı təmin edir və qısqanclıq və nifrət kimi hissləri aradan qaldırır. Əbu Hüreyrə (r.a.) bildirir ki, Allah Rəsulu (s.a.v.) belə deyib: “Əgər Allah tərəfindən mal-mülk verilən biri zəkatını verməzsə, Qiyamət günündə onun sərvəti iki qara ləkəli zəhərli bir ilan kimi boynuna dolanar, yanaqlarını dişləyər və deyər: “Mən sənin sərvətinəm, mən sənin xəzinənəm!” Sonra Allah Rəsulu (s.a.v.) bu (Ali-İmran, 180) ayəni oxudu: “Allahın onlara verdiyi nemətlərdə xəsislik edənlər, bunun onlar üçün xeyirli olduğunu sanmasınlar. Əksinə, bu, onlar üçün bir şərdir. Xəsislik etdikləri şey qiyamət günü boyunlarına dolanacaq. Göylərin və yerin irsi Allaha məxsusdur. Allah etdiklərinizdən xəbərdardır” (Buxari, Zəkat, 3).
Zəkat verməyənlər, qiyamət günündə sərvətlərinin cəzalarını çəkəcəklər. Bu cəzalar dünya və axirət həyatında da sahiblərinə zərər verəcəkdir. Zəkatın verilməməsi cəmiyyətin yağışdan məhrum qalmasına səbəb ola bilər və heyvanlar olmasaydı, bu cür cəmiyyətin tamamilə yağışsız qalacağı hədisdə bildirilir (İbn Məcə, Fitən, 22). Allah Rəsulu (s.a.v.), zəkatı verilməyən qızıl bilərziklərin sahibinə; “Allahın sənə atəşdən bilərziklər taxmasını istəyirsənmi?” deyərək təcili olaraq zəkat verməsini əmr etmişdir. (Əbu Davud, Zəkat, 4/1563)
Zəkat, cəmiyyətdə varlılar və yoxsullar arasında bir körpü rolunu oynayır və qardaşlıq, sevgi və hörmət bağlarını gücləndirir. Zəkat verən şəxslər eqoizm, tamahkarlıq və dünya sevgisi kimi mənfi xüsusiyyətlərdən təmizlənir və əxlaqi cəhətdən təmizlənirlər. Bu barədə Allah Təala belə buyurur: “Onların mallarından sədəqə al ki, bununla onları təmizləyəsən və mübarək edəsən…” (Tövbə, 103)
Zəkat verməyənlər, ölüm anında dünyaya geri dönmək və zəkatlarını vermək üçün vaxt istəyəcəklər, lakin bu artıq mümkün olmayacaq (Tirmizi, Təfsir, 63/3316). Zəkat vermək Allahın verdiyi nemətlərə qarşı bir təşəkkür formasıdır. Allah, nemətlərinə şükür edənləri artıracağını, nankor olanlara isə şiddətli əzab verəcəyini bildirmişdir (İbrahim, 7). Zəkat verənlərin sərvətləri artar və yoxsulların sevinci ilə varlıların sərvəti bərəkətlənər. Zəkat, həm fərdi həm də sosial faydalar təmin edir və cəmiyyətin sosial nizamını qoruyur. Zəkat, varlıların yoxsulların haqqını ödəməsi üçün vacibdir.
Rəşad Manafov
